Projekt działań na rzecz pojednania i wzmocnienia relacji polsko-izraelskich w zarysie
"Czasami widzimy jak dwa drzewa, które rosną blisko siebie, przenikają się gałęziami, a nawet splatają się pniami tak, że rosną niemal jak jedno drzewo, myślę, ze tak stało się z duszą żydowską i duszą polską, i nawet ścięcie ich, nie zniszczy tego potencjału jedności, ponieważ wielowiekowe korzenie pozostają w ziemi, a ze ściętych pni odrosną nowe gałązki. My zaś będziemy o nie dbać, będziemy je podlewać - aż na nowo eksplodują życiem."
Agata Wiktoria Śmierzyńska
Tło historyczne oraz wyzwanie pojednania. Dlaczego Polska stała się Polin?
Żydzi zaczęli przybywać do Polski około tysiąca lat temu. Były tego różne powody: w Średniowieczu Żydzi byli prześladowani przez stulecia w większości krajów europejskich, a ponieważ nie posiadali już od I wieku swojego własnego kraju, szukali więc azylu, który zapewniłby im bezpieczeństwo, godność oraz lepszą jakość życia. To wszystko mogli znaleźć w Polsce. Statut nadany Żydom w 1264 roku przez króla Bolesława Pobożnego gwarantował ludności żydowskiej wolność wyznania i kultu, pełną swobodę gospodarczą oraz bezpieczeństwo zarówno mienia jak i życia. Historyczne znaczenie „Statutu Kaliskiego” podkreśla fakt, ze król Kazimierz Wielki w 1334 roku potwierdził i rozwinął nadany Żydom przywilej Bolesława Pobożnego. Monarchowie, m.in. Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt Stary, Zygmunt August, Stefan Batory i inni królowie elekcyjni – poszerzyli prawa i przywileje Żydów, przyczyniając się tym samym do uregulowania współżycia Żydów z Polakami. Przez kilkaset lat Królestwo Polskie było najbardziej tolerancyjnym krajem w Europie, o którym mówiono nawet: „Paradisus ludaeorum”(łac.”żydowski raj”). Tak więc prawdziwym żalem, którego doświadczyli Żydzi, ich rodzice, czy dziadkowie, którzy opuścili Polskę, jest to, że pozbawiono ich tego, co bardzo kochali i do czego byli bardzo przywiązani: historię, kulturę, krajobrazy, klimaty, zapachy, język, obyczaje oraz wiele innych, specyficznych wartości polskich, z którymi zżyli się przez blisko tysiąclecie.
Straszliwy kres tego współistnienia nastąpił 1 września 1939r, gdy Niemcy napadły na Polskę. Adolf Hitler stworzył aparat, który pozbawił życia 6 mln Żydów. Wielu z nich zginęło w obozach zagłady. Oprócz Żydów, którzy byli głównym celem nazistów, w obozach koncentracyjnych zginęły setki tysięcy przedstawicieli innych grup a także przeciwnicy polityczni, intelektualiści, wszyscy ci, którzy przeciwstawiali się nazistowskiemu reżimowi. Podczas Holocaustu zamordowano ponad 3 mln polskich Żydów, a społeczność żydowska w Polsce prawie przestała istnieć. Warto dodać, że niedola Żydów rozpoczęła się za czasów rozbiorów Polski. Szczególnie Rosjanie podburzali ludność lokalną przeciwko mniejszości żydowskiej, aby odwrócić uwagę od ich prawdziwych problemów z zaborcą. Nietrudno było zgadnąć, że Żydzi często służyli za kozła ofiarnego w chwili, kiedy trzeba było rozstrzygnąć wewnętrzne lub zewnętrzne konflikty narodowe. Mimo to, polscy Żydzi zawsze trzymali stronę Polski w walkach zaborczych i innych, ponieważ do Polaków mieli największe zaufanie. Były jednak bardzo wrażliwe i bolesne momenty we wspólnej historii, szczególnie od początku XXw., a od czasów wojny, poprzez czasy Polski komunistycznej, powstała prawdziwa przepaść, która trwa już ponad pół wieku...
Wiele wybitnych jednostek obu narodów powzięło trud pracy pojednania, jednakże niekiedy rany zostają na nowo rozdrapane i wydaje się, że to co buduje się stopniowo, stracić można z taką łatwością przez jedno dmuchniecie silniejszego wiatru. Jednak z naszych doświadczeń oraz osobistych relacji z ludźmi obu narodów wynika, że gdyby dotarło się w specjalny sposób do środowisk intelektualnych i kulturalnych w Izraelu oraz w Polsce, gdyby spróbowano połączyć te środowiska, gdyby zaproponowało się wyjaśnienie uprzedzeń i rozpoczęcie dialogu porozumienia szerzej niż do tej pory było to możliwe, oraz odnowienie przyjaźni, można by sporo osiągnąć, gdyż wielu Żydów i wielu Polaków jest gotowych aby wspierać pojednanie między narodami. Konieczne byłoby przeprowadzenie tego we właściwy sposób, przez właściwe osoby, z wielkim taktem i w sposób uczuciowy, inteligentny oraz godny. Istnieje już dostateczne zainteresowanie, które jest bazą do porozumienia. Może to doprowadzić do pojednania, a w końcu do zawiązania prawdziwej przyjaźni. W tym kierunku trzeba, naszym zdaniem działać, ale nie sporadycznie, tylko w sposób przemyślany i zorganizowany, a przez to silny i skuteczny. Jeśli uda się nam rozszerzyć tę działalność „pojednania i wzmacniania relacji” i dotrzeć do jak najszerszych warstw Żydów w Izraelu i Diasporze oraz Polaków różnych środowisk, szanujących wspólną historię, wywołamy zastanowienie a następnie zaangażowanie, a to jest nam potrzebne, aby osiągnąć nową jakość stosunków polsko-żydowskich.
Polska ma potencjał, aby stać się najlepszym przyjacielem i sojusznikiem Izraela w Europie. Dla Izraela, zmagającego się często z nieprzychylnością świata zewnętrznego, to sprawa bardzo ważna, więc jest to możliwe do zrealizowania, lecz zrealizowania w sposób umiejętny i z ogromnym wyczuciem. Należy pamiętać, że często to co jest ważne dla Żydów i Izraela, jest też ważne dla narodu polskiego. Z naszych doświadczeń wynika, że nie wystarczy tu tylko zaangażowanie ludzi dobrej woli. Musi to być projekt ostemplowany przez instytucje rządowe, kulturalne, akademickie, religijne i wszelkie inne. Tylko wtedy będzie można dotrzeć, przy pomocy dobrze opracowanych przedsięwzięć, do szerokich warstw naszych społeczeństw, których ten temat dotyczy. Misja pojednania jest niesamowicie trudna, a dojście do konkretnych rezultatów zabierze niemało wysiłku i czasu. Jest to jednak wyzwanie doniosłe i godne, a efekty mogą w sposób całkiem niespodziewany wpłynąć na polepszenie stosunków z diasporą żydowską oraz na rozwój przymierza, istniejącego już między Polską a Izraelem, zwłaszcza w dzisiejszych burzliwych czasach.
Fragmenty wykładu Generalnego Konsula Honorowego prof. Zeewa Barana
W domu pana Konsula Zeewa Barana, wieloletniego działacza na rzecz DIALOGU polsko- izraelskiego, w rozmowach o sprawach ważnych, w ciepłej, wspaniałej, rodzinnej atmosferze.
W siedzibie firmy pana Pinchasa Etziony, właściciela Kosher Delight, który w sposób niezwykle otwarty podjął współpracę z naszą fundacją by RAZEM działać, pomóc, budować.
W bardzo dobrej rozmowie z v-ce burmistrzem Sderot Elad'em Kalimi o sytuacji miasta Sderot, miastach partnerskich i rozwoju współpracy. Towarzyszył mi wieloletni przyjaciel i izraelski partner w działalności na rzecz miasta Sderot- Yeshi Reinhardt, dyrektor organizacji Hands of Mercy.
Z prof. Raphaelem Waldenem, wicedyrektorem Centrum Medycznego Sheba Medical Center, specjalistą w dziedzinie chirurgii naczyniowej, odznaczonym przez prezydenta Francji tytułem "officier de la legion d'Honneur", członkiem zarządu organizacji Lekarzy na Rzecz Praw Człowieka (PHR), w rozmowach o współpracy na rzecz praw człowieka, działalności humanitarnej, rozwoju medycyny i możliwościach polsko- izraelskich konferencji w tychże tematach.
Działania Fundacji na rzecz dialogu polsko-izraelskiego - oferta
I. Formy działań:
1. Sympozja i konferencje z udziałem naukowców, polityków i dziennikarzy
2. Wydarzenia kulturowe: wystawy, wernisaże,koncerty, festiwale
3. Programy edukacyjne dla szkolnictwa ( warsztaty, konferencje)
4. Eventy popularno-naukowe z elementami kulturowymi dla polityków i przedsiębiorców
5. Biuro promocji kultury i wolontariatu ( program: "młodzi Ambasadorzy") w Polsce i Izraelu
6. Edukacja połączona z wypoczynkiem dzieci i młodzieży, w tym edukacja kulturoznawcza i historyczna
II. Treści szczegółowe promocji dialogu międzykulturowego:
1. promocja kultury i nauki polskiej w Izraelu
2. promocja kultury i nauki izraelskiego w Polsce
3. partnerskie miasta pomiędzy Polską i Izraelem
4. wzmacnianie i poszerzanie relacji w obszarach: polityki, kultury, nauki, medycyny, zdrowia i społeczeństwa
5. koncentracja na pozytywnych i wspólnych aspektach historycznych i obecnych
III. Uczestnicy dialogu międzykulturowego:
• politycy • naukowcy • dziennikarze • kulturoznawcy • lekarze • przedstawiciele dwóch narodów • przedstawiciele organizacji pozarządowych działających obszarze społecznym i kulturowym • nauczyciele/wykładowcy • artyści
IV. Rodzaje projektów:
1. naukowy (sympozja i konferencje naukowe z udziałem naukowców, polityków i dziennikarzy)
2. kulturowo-edukacyjny (projekt obejmuje dialog międzykulturowy skoncentrowany na edukacji szkolnej, akademickiej i kulturowej tj. festiwale, warsztaty, eventy, konferencje,prelekcje, wydarzenia artystyczne, edukacja w ramach letniego wypoczynku dzieci i młodzieży )
3. społeczny ( akcje społeczne i humanitarne podnoszące wartość i głębię wzajemnych relacji )